Prażmowski Marian Aleksander (1851–1915), aktor. Ur. 8 XII w Warszawie, w rodzinie ziemiańskiej, był synem Aleksandra i Zofii z Rutkowskich, bratankiem Adama, astronoma (zob.).
P. kształcił się w gimnazjum, a potem osiadł na wsi. Ok. l. 1870–3 uczył się w Warszawie śpiewu u Gabriela Rożnieckiego i Jana Quattriniego. Dn. 15 XI 1873 zadebiutował w Warszawskich Teatrach Rządowych (WTR), w partii Walentego („Faust” Ch. Gounoda), zwracając uwagę krytyki nie swym głosem, lecz warunkami fizycznymi i talentem aktorskim. Wkrótce też, za radą Heleny Modrzejewskiej i Jana Chęcińskiego, P. postanowił przygotować się do zawodu aktorskiego. Gry scenicznej uczył się u Jana Tomasza Seweryna Jasińskiego. Kolejny debiut P-ego w WTR odbył się 7 II 1874 w roli Bernarda („Helena de la Seiglière” J. Sandeau). Zaangażowany do zespołu dramatu WTR, pozostał w nim do przejścia na emeryturę 14 VII 1912. W ciągu blisko czterdziestoletniej kariery na scenie Teatru Rozmaitości popularność przyniosły mu przede wszystkim role salonowe. Wg Adama Grzymały-Siedleckiego «wnosił na scenę wielkopańskie ułożenie, wykwint zachowania się i dorodność zbudowanego na schwał mężczyzny, o rasowej głowie i morderczo pięknych rysach twarzy (…). Nikt tak nie umiał wejść na bal do księcia, czy margrabiego, nikt z taką wytwornością nie składał ukłonów i pokłonów, nikt z taką gracją szerokim, półkolistym ruchem ręki nie odkładał cylindra». Ponadto «umiał świetnie prowadzić dialog» i «nie przydarzyło się nikomu widzieć Prażmowskiego szarżą traktującego graną postać, a nawet konieczne karykaturalności utrzymywał w granicach estetycznych, co zawdzięczał zarówno własnemu poczuciu sztuki, jak i szkole teatru, który go wychował.».
P. grał m. in. Janka („Lena” W. Karczewskiego), Laertesa („Hamlet” W. Szekspira), Orlanda („Jak wam się podoba” W. Szekspira), Hrabiego de Guiche („Cyrano de Bergerac” E. Rostanda), Juliana („Miłość ubogiego młodzieńca” O. Feuilleta), Hrabiego de Septmonts („Cudzoziemka” A. Dumasa-syna), Hrabiego Juliusza („Febris aurea” Z. Sarneckiego), Margrabiego („Dwa światy” O. Feuilleta), Alfreda („Stara romantyczka” S. Bogusławskiego), Kasztelana („Starościc ukarany” A. Nowaczyńskiego), Księcia („Pan Geldhab” A. Fredry), a w późniejszych latach role charakterystyczne, najczęściej podstarzałych arystokratów, np. Barona des Aillettes („Flipota” J. Lemaître’a). W czasie swej pracy scenicznej obchodził dwukrotnie jubileusze: 17 XII 1899 oraz 15 III 1911. Był autorem librett do opery (?) „Gdańszczanie” i baletu „Święto ognia” (muzyka Zygmunta Noskowskiego, wyst. W. 1902), współautorem (ze Stanisławem Graybnerem) sztuki „Rothornówna” (wyst. W. 1899). Zmarł 25 VIII 1915 w Warszawie.
P. był żonaty (od r. 1889) z Feliksą Pauliną z Daleckich.
Synem ich był Aleksander (28 VII 1901 – 16 VI 1971), prawnik, w l. 1925–6 skarbnik Komitetu Wykonawczego Stow. Młodzieży Akademickiej «Odrodzenie», od r. 1933 adwokat w Warszawie, a po drugiej wojnie światowej także radca prawny.
Bibliogr. dramatu pol., I; Słown. Teatru Pol., (fot., bibliogr., ikonogr.); – Bogusławski W., Na scenie i na estradzie, „Tyg. Illustr.” 1899 nr 49 s. 963–4 (fot.); – Grzymała-Siedlecki A., Świat aktorski moich czasów, W. 1957 (fot.); – „Tyg. Ilustr.” 1915 nr 36 s. 542 (fot.); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara); – Życiorys Aleksandra Prażmowskiego opracowany przez Edwarda Muszalskiego w Materiałach Red. PSB.
Barbara Berger